اودومتر چیست؟ همه چیز در مورد کیلومترشمار و نحوه کارکرد آن
ادومتر چیست؟ اودومتر که بسیاری از ما آن را با نام کیلومترشمار می‌شناسیم، یک وسیله کاربردی برای سنجش مقدار مسافت طی‌شده توسط خودرو است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید اختراع نخستین کیلومترشمارها یا همان Odometerها به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. در گذشته این وسیله بیشتر به صورت مکانیکی ساخته می‌شد و مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما امروزه اکثر کیلومترشمارهای مورد استفاده در خودروها به صورت دیجیتالی و یا به صورت ترکیبی از سیستم‌های مکانیکی و دیجیتالی عمل می‌کنند. کلمه Odometer ریشه‌ای یونانی دارد و از دو کلمه Odos به معنای راه و Metron به معنای اندازه مشتق شده است. در این مطلب، قصد داریم تا شما را با تاریخچه اختراع کیلومترشمار و نحوه عملکرد آن آشنا کنیم.
مروری بر تاریخچه اختراع اودومتر در جهان
اگر قصد دارید بدانید که Odometer چیست و چگونه عمل می‌کند، ابتدا باید به تاریخچه اختراع و خلق این وسیله نگاهی بیندازیم. شاید برای شما جالب باشد که بدانید مطابق نظر بسیاری از تاریخ‌نگاران و دانشمندان تاریخچه استفاده از اودومتر به پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. در واقع، در برخی از امپراتوری‌های غربی و شرقی جهان، افراد از وسایلی مشابه با کیلومترشمارهای امروزی برای محاسبه مسافت طی شده توسط کالسکه‌ها استفاده می‌کرده‌اند. در ادامه به تاریخچه استفاده از Odometer در مناطق غربی و شرقی کره زمین نگاهی می‌اندازیم.
تاریخچه استفاده از Odometer در جهان غرب
نخستین شواهد موجود که استفاده از ابزاری شبیه به کیلومترشمار در دوران باستان را به اثبات می‌رسانند، اطلاعات ثبت‌شده درباره مسافت‌های طی‌شده توسط اسکندر مقدونی است که در آثار افرادی مانند استرابون و هایپلینی ثبت شده‌اند. نکته‌ای شگفت‌انگیزی که ثابت می‌کند در زمان اسکندر مقدونی برای اندازه‌گیری فاصله از نوعی ابزار مکانیکی استفاده می‌شده است، دقت بالای اندازه‌گیری‌های صورت‌گرفته است.
به عنوان مثال، در اطلاعات موجود فاصله میان دو سهر باستانی الکساندریا آریون و هیکاتومپیلوس برابر با 529 مایل ثبت شده است. این دو شهر بعدها به قسمتی از جاده ابریشم تبدیل شدند. نکته جالب توجه درباره فاصله میان این دو شهر باستانی این است که آن‌ها به طور دقیق 530 مایل با یکدیگر فاصله دارند. یعنی فاصله‌سنج‌های دوران اسکندر مقدونی قادر بوده‌اند که فواصل و مسافت‌های طی‌شده را با خطایی کمتر از 1 درصد اندازه‌گیری کنند.
بعدها افرادی مانند لئوناردو داوینچی تلاش کردند تا با توجه به توصیفات علمی ویتروویوس اقدام به ساخت Odometer کنند، اما به موفقیت خاصی دست پیدا نکردند. سپس نوبت به بنجامین فرانکلین رسید تا کیلومترشمار خود را بساز و مسافت‌های طی‌شده را اندازه‌گیری کند. البته ساخت Odometerهایی که در سیستم‌های امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به سال 1847 میلادی بازمی‌گردد. فردی به نام ویلیام کلایتون به همراه اوسون پرات برای محاسبه تعداد چرخش چرخ‌های واگن نخستین اودومتر را تولید کردند.
ساخت Odometer در چین باستان
زمانی که به تاریخ چین باستان در قرن اول و دوم پس از میلاد نگاه می‌اندازیم، متوجه رد پای مخترعان و دانشمندانی مانند ژانگ هنگ می‌شویم که بسیاری او را نخستین مخترع اودومتر می‌دانند. این افتخار بزرگ باعث شده است که بسیاری از تاریخ‌نگاران ژانگ هنگ از دودمان هان را از لحاظ جایگاه با افرادی مانند هرون و ارشمیدس مقایسه کنند. نکته جالبی که در خصوص کیلومترشمار ژانگ هنگ وجود دارد، این است که در منابع موجود از قرن سوم کشور چین، به نحوه عملکرد و طرز کار این وسیله اشاره شده است.
کیلومترشمار ژانگ هنگ در چین باستان لی شمار کالسکه نام داشت. لی واحدی برای طول و برابر با 500 متر است. هر چند بسیاری از محققان و تاریخ‌نگاران هنگ ژانگ را مخترع اصلی Odometer می‌دانند، اما اختراع این وسیله روندی کاملا تدریجی داشته است و نمی‌توان اختراع آن را به یک فرد خاص نسبت داد.
اودومترهای امروزی چگونه کار می‌کنند؟
در دورانی که تازه شاهد ساخت و تولید نمونه‌های اولیه خودروهای امروزی بودیم در نظر گرفتن مقدار بیشینه 99999 برای کیلومترشمارها کاملا منطقی به نظر می‌رسید. اما با پیشرفت صنعت خودروسازی و تولید خودروهای مدرن و پیشرفته، این نیاز احساس می‌شد که باید یک رقم دیگر به مقدار حداکثر قابل شمارش توسط اودومتر اضافه کرد.
همان‌طور که اشاره کردیم، کیلومترشمارها انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- مدل مکانیکی
- مدل دیجیتالی
- مدل‌های ترکیبی
نمونه‌های مکانیکی و دیجیتالی Odometer به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پس از رسیدن عدد کیلومترشمار به بالاترین مقدار، اودومتر صفر شده و از ابتدا شروع به شمارش مسافت طی‌شده می‌کند. خودروهای لوکس و مدرن امروزی برای اندازه‌گیری مسافت از چندین مسافت‌سنج مختلف استفاده می‌کنند. کیلومترشمار خودرو به شما کمک می‌کند تا بتوانید عملکرد خودرو و میزان مسافت طی شده را تحت نظر داشته باشید و بازدهی انرژی خودروی خود را به طور منظم مورد ارزیابی قرار دهید.
دستکاری کیلومترشمار خودروها
یکی از مواردی که به طور مستقیم می‌تواند روی قیمت خرید و فروش خودروها اثرگذار باشد، عدد نمایش داده‌شده توسط اودومتر است. به همین علت، بسیاری از افراد برای به فروش رساندن خودروی خود با قیمت بالاتر، اقدام به دستکاری کیلومترشمار آن می‌کنند. در اصطلاح به دستکاری کیلومترشمار برای کاهش عدد نمایش داده‌شده کلاکینگ گفته می‌شود.
در Odometerهای مکانیکی دست صاحبان خودرو برای کاهش عدد نمایش داده‌شده توسط کیلومترشمار بازتر بود. آن‌ها می‌توانستند با جدا کردن این وسیله از خودرو ارقام آن را تغییر دهند. همچنین در نمونه‌های قدیمی‌تر، شما می‌توانستید با حرکت دادن خودرو با سمت عقب مقدار عدد نمایش داده‌شده را کاهش داد. البته در نمونه‌های جدیدتر این مشکل برطرف شده است و حتی در صورت حرکت خودرو به سمت عقب نیز، از عدد اودومتر کاسته نمی‌شود. با ورود Odometerهای دیجیتالی به بازار، دستکاری میزان مسافت طی‌شده بسیار دشوار و تقریبا غیر ممکن شده است.
ادومتر ابزاری برای اندازه‌گیری مسافت طی‌شده است
اندازه‌گیری میزان مسافت طی‌شده و محاسبه فواصل از گذشته یکی از دغدغه‌های اصلی دانشمندان بوده است. همین کنجکاوی دانشمندان و تلاش شبانه‌روزی مخترعان، امروزه منجر به تولید وسیله‌ای به نام اودومتر شده که می‌تواند میزان مسافت طی‌شده توسط وسایل نقلیه را اندازه گیری کند. این دستگاه در دو نوع مکانیکی و دیجیتالی تولید شده که امروزه برای تولید خودرو بیشتر از انواع دیجیتالی آن استفاده می‌شود.
سوالات متداول
چرا نمی‌توان Odometerهای دیجیتالی را دستکاری کرد؟
کیلومترشمارهای دیجیتالی مقدار مسافت طی‌شده را در ماژول کنترل موتور ذخیره می‌کنند. به همین علت، امکان دستکاری آن‌ها عملا از بین می‌رود.
مخترع کیلومترشمار کیست؟
نمی‌توان یک فرد را به عوان مخترع کیلومترشمار معرفی کرد. زیرا فرایند اختراع اودومتر در طول تاریخ و به صورت تدریجی به سرانجام رسیده است.
آیا می‌توان از GPS به عنوان Odometer استفاده کرد؟
امروزه ورزشکاران از Odometerهای دارای گیرنده جی پی اس برای محاسبه مسافت استفاده می‌کنند.
منابع
- https://www.merriam-webster.com/dictionary/odometer
- https://www.britannica.com/technology/odometer
- https://en.wikipedia.org/wiki/Odometer
