سیستم ناوبری ماهواره ای Beidou چیست؟

سامانه BeiDou چیست؛ پرسشی رایج در حوزه ناوبری

بیدو (BeiDou) سیستم ناوبری ماهواره‌ای جدید چینی است که این کشور به واسطه آن می‌تواند به طور کلی از GPS بی‌نیاز شود. این سامانه از اوایل سال 2021 عملیاتی شده است و در چند کشور جهان از جمله چین، هند، ژاپن، بریتانیا، روسیه و به طور کلی اتحادیه اروپا در حال آزمایش می‌باشد. آیا واقعا این سامانه می‌تواند به عنوان جایگزینی برای GPS مطرح شود؟ بیدو چه برتری‌هایی نسبت به GPS دارد؟ آیا این سامانه آنقدر که تصور می‌شود ارزشمند است؟ آیا این امکان وجود دارد که در سال‌های بعدی بیدو به ایران هم بیاید؟ برای پاسخ به این سوال که BeiDou چیست؟ و چه کاربردهایی دارید، در ادامه این مطلب با یوفایندر همراه باشید. 

سیستم ماهواره‌ای BeiDou چیست؟

بیش از یک دهه است که سامانه ماهواره‌ای GPS در میان مردم جا افتاده است و کاربردهای زیادی از جمله برای تلفن‌های همراه دارد. آمریکا حتی نمی‌توانست تصور کند که سامانه‌ای بخواهد چه از نظر کاربرد و چه از نظر عظمت با جی‌پی‌اس رقابت کند. اما چین توانست این کار را انجام دهد.

حدودا 40 سال پیش بود که جی‌پی‌اس در دوران جنگ سرد ساخته شد. اما از سال 2000 به بعد، از این ماهواره‌ها برای مصارف عمومی هم استفاده شد. اما در این میان، برخی کشورها با جی‌پی‌اس میانه خوبی نداشتند و همین باعث شد که گلوناس به عنوان اولین سیستم ماهواره‌ای روسیه معرفی شود. همچنین اروپا هم با سیستم ماهواره‌ای گالیلئو جی‌پی‌اس را از مدار خارج کرد. اکنون هم چین قصد دارد تا با عرضه سامانه بیدو، با جی‌پی‌اس خداحافظی کند.

ویژگی‌های اصلی BeiDou چیست؟

پروژه ساخت سامانه بیدو اولین بار در سال 2000 کلید خورد و از همان ابتدا بیشتر تمرکز این پروژه روی پوشش قاره آسیا بود. اما الان سازندگان بیدو به دنبال این هستند که این سامانه ماهواره‌ای را به شکل جهانی عرضه کنند. در سال گذشته، چین بیش از 11 ماهواره رهیاب را به فضا فرستاد تا تعداد کل ماهواره‌های بیدو به 33 عدد برسد. برای درک عظمت این سیستم ماهواره‌ای، باید بگوییم که جی‌پی‌اس تنها 31 ماهواره در مدار زمین دارد و همین باعث تمایز آن شده است.

مقامات چینی و سازندگان بیدو بر قدرتمندی این سیستم تاکید زیادی دارند و می‌گویند که اگر بیدو از جی‌پی‌اس قوی‌تر نباشد، قطعا ضعیف‌تر نیست. زمانی که بیدو وارد فاز نهایی اجرایی خود شود، دقتی در حدود چند میلی‌متر خواهد داشت و با افزایش ایستگاه‌های زمینی این دقت را می‌توان چند برابر هم کرد.

در گذشته هزینه ساخت چیپ‌های الکترونیکی بیدو گران بود و همین باعث شد که تا چند سال تعداد ماهواره‌های این سیستم ثابت بماند. اما امروزه این هزینه به شدت کاهش داشته است و این نوید را می‌دهد که در سال‌های بعدی شاهد افزایش تعداد این ماهواره باشیم.

سامانه بیدو چند فاز دارد؟

بعد از دریافت پاسخ برای سوال BeiDou چیست، نوبت به کسب اطلاعات درباره تاریخچه این سیستم می‌رسد. تاریخچه سیستم بیدو را از گذشته تا به امروز می‌توان به سه فاز تقسیم‌بندی کرد. فاز اول این سیستم، مربوط به راه‌اندازی اولیه آن می‌شود که در این فاز، بیدو با 4 ماهواره شروع به فعالیت کرد. اولین ماهواره این سیستم در 30 اکتبر سال 2000، دومین ماهواره آن در تاریخ 30 دسامبر سال 2000، سومین ماهواره در 25 می 2003 و چهارمین ماهواره هم در سال 2007 روانه فضا شدند.

سیستم‌های جی‌پی‌اس، گلوناس و گالیلئو ماهواره‌های خود را در مدار میانی زمین قرار می‌دهند. این در حالی است که بیدو ماهواره‌های خود را در مدار زمین‌ ایستا قرار داده است. این باعث شد تا بیدو برای شروع کار نیاز به تعداد ماهواره‌های زیادی نداشته باشد. در مقابل، این ماهواره‌ها تنها کشور چین را پشتیبانی می‌کردند که این یک نقطه ضعف محسوب می‌شد.

فاز دوم سیستم BeiDou

فاز دوم سیستم بیدو با نام Compass یا همان قطب‌نما هم شناخته می‌شود. شاید تصور کنید که این فاز، یک فاز برای بهبود پیدا کردن فاز اول است؛ اما فاز دوم بیدو مربوط به یک سیستم کاملا جدید می‌شود که جایگزین فاز اول شده است. در این فاز قرار است که حدودا 35 ماهواره برای بیدو در نظر گرفته شوند که از این تعداد، 5 ماهواره در مدار زمین‌ایستا قرار می‌گیرند. این باعث می‌شود تا سیستم‌هایی که در گذشته از فاز اول بیدو پشتیبانی می‌کردند، همچنان بتواند از این سیستم ماهواره‌ای استفاده کنند.

از میان 30 ماهواره باقی‌مانده، 27 ماهواره در مدار میانی زمین قرار می‌گیرند که عمده پشتیبانی از زمین بر عهده این ماهواره‌ها است. همچنین 3 ماهواره هم در مدار زمین‌آهنگ قرار می‌گیرند که باعث می‌شود تا بیدو بتواند تمام نقاط زمین را تحت پوشش خود قرار دهد.

در فاز دوم BeiDou، شما دو سرویس مجزا را دریافت می‌کنید. سرویس اول که به عنوان سرویس رایگان هم شناخته می‌شود، در اختیار شهروندان عادی قرار می‌گیرد. همچنین افرادی که از رهیاب‌های بیدو استفاده می‌کنند هم در این دسته قرار می‌گیرند.

سرویس بعدی بیدو، یک سرویس اختصاصی برای دولت و ارتش چین است. در سرویس رایگان، دقت بیدو در حدود 10 متر است. اما در سرویسی که برای ارتش و دولت در نظر گرفته شده است، دقت این سیستم به 10 سانتی‌متر رسیده است. لازم به ذکر است که امروزه این سیستم در اختیار ارتش دو کشور چین و پاکستان قرار دارد.

فاز سوم سیستم BeiDou 

جای‌گذاری ماهواره‌ها در فاز سوم بیدو تغییر می‌کند. به این شکل که 3 ماهواره در مدار زمین‌آهنگ، سه ماهواره در مدارک زمین‌آهن، سه ماهواره دیگر در مدار زمین‌آهنگ اما با زاویه مداری و 24 ماهواره دیگر در مدار میانی زمین قرار بگیرند. گفته شده است که فاز سوم مهم‌ترین فاز بیدو به شمار می‌رود و قرار است که تا سال 2035 این فاز ادامه داده شود.

بیدو؛ از بهترین جایگزین‌ها برای جی‌پی‌اس

بیدو یکی از جایگزین‌های مناسب برای جی‌پی‌اس است که تعداد ماهواره‌های آن در مدار زمین روز به روز در حال افزایش است. قرار است که توسعه این سیستم تا سال 2035 ادامه داشته باشد و بعد از آن، این احتمال وجود دارد که بیدو بتواند به راحتی رقبای خود مانند جی‌پی‌اس را از پیش رو بردارد و به سیستم صدرنشین در میان سیستم‌های ناوبری ماهواره‌ای تبدیل شود.